Dummy
Gescheurde meniscus
Informatie over de meniscus blessure.
Algemeen
Oorzaak
Symptomen
Onderzoek
Behandeling
Leeftijd
Wat is een meniscus?
Het kniegewricht bestaat uit meerdere botstukken: het bovenbeen (femur), het scheenbeen (tibia) en knieschijf (patella). De botten scharnieren soepel met elkaar door een dikke laag kraakbeen. Boven op het kraakbeen van het scheenbeen liggen twee menisci (meniscus). Er zit een meniscus aan de binnenzijde (mediaal) en een aan de buitenzijde (lateraal).
Een meniscus is opgebouwd uit kraakbeen (voel aan je oorlel om te voelen wat kraakbeen is). De functie van de meniscus is het onder- en bovenliggende kraakbeen beschermen en stabiliteit geven aan het kniegewricht.
Intacte meniscus
Een gescheurde meniscus kan iedereen en op elke leeftijd overkomen. Grofweg wordt onderscheid gemaakt tussen twee groepen. Personen jonger, of ouder dan 45 jaar. Een gescheurde meniscus bij mensen onder de 45 jaar ontstaat doorgaans door een sportletsel of een verkeerde beweging in het dagelijks leven. De inwerkende krachten op de meniscus zijn groot tijdens sport en helaas gaat het wel eens mis.
Naarmate men ouder wordt (>45 jaar) neemt de kwaliteit van de meniscus af. De kans op een meniscusscheur neemt dus toe naarmate men ouder wordt.
Hoe ontstaat een scheur in de meniscus?
Een gescheurde meniscus wordt onderverdeeld in twee groepen: een acuut en degeneratieve meniscus scheur. Een acuut gescheurde meniscus ontstaat door een te hoge mechanische druk op de knie bij het draaien, een maximale buiging of overstrekking. Een gebogen knie met een draai is de meest beruchte beweging voor een meniscusscheur.
Acuut meniscus laesie
Een degeneratieve meniscus scheur komt voornamelijk voor bij mensen vanaf 45 jaar. De kwaliteit van de meniscus wordt geleidelijk slechter door het natuurlijke verouderingsproces. De degeneratie van de meniscus gaat sneller door overgewicht, zwaar fysiek werk en intensief sporten. Het kenmerk van een degeneratieve meniscus, is dat er kleine haarscheurtjes in zitten en de meniscus niet meer egaal glad is. Door de verminderde kwaliteit is een relatief hoge belasting (springen/rennen) of duurbelasting (wandelen/werken in de tuin) een oorzaak van klachten.
Degeneratief meniscus laesie
Veel mensen hebben afwijkingen aan hun meniscus zonder dat ze klachten hebben. Maak je een MRI van honderd willekeurige mensen boven de 50 jaar, dan is bij 35 procent een degeneratieve meniscusscheur zichtbaar. En vaker bij mannen dan vrouwen. Naarmate men ouder wordt, neemt de kans op een degeneratieve meniscusscheur toe. De meerderheid heeft geen klachten. Een interessante vraag is waarom de ene persoon wel en de andere geen klachten heeft bij eenzelfde degeneratieve meniscusscheur. De laatste jaren is hier veel onderzoek naar gedaan. De mate van getraindheid lijkt een grote rol te spelen.
De meniscus moet op een gezonde manier belast worden. Gedoseerde belasting helpt de kwaliteit van de meniscus optimaal te houden. Oudere mensen bewegen en sporten overwegend minder en zijn meestal een paar kilootjes te zwaar. Hierdoor is de knie kwetsbaar. Het trainen en oefenen van de spieren heeft een positief effect blijkt uit de nieuwste studies.
Wat zijn de symptomen en klachten bij een gescheurde meniscus?
Een gescheurde meniscus is te herkennen aan een drietal kenmerken. Een traumamoment, een scheurend geluid horen en een zwelling in de knie binnen twaalf tot vierentwintig uur. Een gescheurde meniscus geeft pijnklachten aan de binnen of buitenzijde van de knie. De pijn kan uitstralen naar de knieholte. De aanwezige zwelling zorgt voor een stijve knie en eventueel moeite met buigen en strekken van de knie. Daarnaast kan de knie instabiel voelen of zelfs op slot. Een slotknie is een knie die letterlijk niet meer kan buigen en strekken en is het meest kenmerkend voor een gescheurde meniscus.
In het dagelijks leven ben je meestal beperkt met hurken en draaien van het been en sporten. Doorgaans nemen de klachten na verloop van tijd af, waarbij gerichte fysiotherapie het herstel positief kan beïnvloeden.
Een knie met een degeneratieve meniscus kan je op twee manieren benaderen. De eerste is dat de scheurtjes in de meniscus al aanwezig zijn. Door de verlaagde belastbaarheid raakt de knie sneller geïrriteerd bij een verkeerde beweging of te hoge belasting.
Een tweede mogelijkheid is dat de meniscus door de verslechterde conditie sneller beschadigd raakt bij een verkeerde beweging. De pijn zit meestal aan de binnen- of buitenzijde van de knie en straalt soms uit naar de knieholte, kuit en hamstringsregio. De knie is doorgaans gezwollen en stijf wat het buigen en strekken bemoeilijkt. De kenmerkende slotklachten komen bij degeneratieve meniscuslaesies minder vaak voor. In het dagelijks leven kunnen hurken, traplopen, wandelen, draaien in bed en slapen op de zij de pijn provoceren.
Hoe kan je onderzoeken of je meniscus gescheurd is?
Acuut meniscusletsel:
Een meniscuslaesie heeft een typische presentatie van klachten en kan daardoor redelijk eenvoudig door de huisarts gediagnosticeerd worden. Bij een acuut knieletsel kunnen echter meerdere structuren beschadigd zijn. Een diagnose stellen is lastiger, maar een ervaren fysiotherapeut kan op basis van het verhaal en lichamelijk onderzoek een goede inschatting maken van het letsel.
Als de pijnklachten niet minder worden door gerichte fysiotherapie en/of behandeling van de huisarts, dan kan een orthopedisch consult worden overwogen. Bij het vermoeden van een ernstig knieletsel is een consult bij de orthopeed raadzaam.
De orthopeed stelt een aantal vragen en doet lichamelijk onderzoek. Mocht verder onderzoek geïndiceerd zijn, dan is de MRI de logische keus. Een meniscusletsel kan door de MRI goed in kaart worden gebracht. Zien is geloven, maar een MRI wordt eigenlijk pas gemaakt wanneer de orthopeed een operatie indicatie vermoed. Een MRI is een kostbaar en tijdsintensief onderzoek.
Degeneratief meniscusletsel:
Een degeneratieve meniscusscheur heeft in grote lijnen dezelfde symptomen als een acuut meniscusletsel. De huisarts en fysiotherapeut kunnen door gerichte vragen en lichamelijk onderzoek redelijk tot goed de diagnose stellen.
Wanneer er sprake is van een degeneratieve meniscus, dan is er doorgaans ook in bepaalde mate sprake van slijtage. Een röntgenfoto geeft hier meer inzicht in. Er is meestal geen indicatie voor een MRI. De reden is dat de mate van slijtage niks zegt over de hoeveelheid klachten. Daarbij komt dat op basis van de intake en onderzoek de oorzaak voor de pijn al is vast te stellen en een MRI niet nodig is om dat te bevestigen.
Een verwijzing naar de orthopeed is daarom niet nodig. Loop je vast in het conservatieve traject, dan kan een consult overwogen worden.
Wat kan je doen aan een gescheurde meniscus?
De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar de behandeling van een meniscusletsel. Vroeger werd een meniscus zonder pardon verwijderd, hetgeen de kans op slijtage sterk vergroot Hierdoor is een piek te zien van mensen met slijtage. De meniscus heeft een belangrijke functie en dat is het beschermen van het onderliggende kraakbeen. Door een stukje meniscus te verwijderen neemt de druk exceptioneel toe. Hierdoor wordt ook de kans op vervroegde slijtage groter. Met de kennis van nu is de behandeling veranderd en beduidend meer conservatief ingericht. Voor zowel een acute als een degeneratieve meniscusscheur is het oefenen, trainen en fysiotherapie de eerste keus.
Een slotknie door bijvoorbeeld een bucket handle (wat betekent dat de meniscus is omgeslagen) is wel een indicatie om snel te opereren. Individueel blijft het altijd belangrijk om af te wegen welke behandeling het best past.
Bucket handle meniscus
Een revalidatie bij een acuut meniscusletsel richt zich in eerste instantie op het verminderen van de zwelling en de opbouw van de spierkracht. Hierbij is het belangrijk om de meniscus niet te veel mechanisch te prikkelen (maximaal te buigen) en rotaties te vermijden.
Note: zwelling in de knie resulteert altijd in een verminderde spanning en aansturing van de bovenbeenspieren.
Wanneer de knie tot rust is gekomen, kunnen de spieren rondom de knie versterkt gaan worden. Hierbij is het belangrijk om de gehele keten te versterken.
Neemt de belastbaarheid van de knie en het lichaam toe, dan kan de focus worden gelegd op sportspecifieke revalidatie. Wanneer je vastloopt in een van deze fases, is de eerste stap het evalueren en aanpassen van het revalidatieprogramma. Het hoofddoel blijft het zo lang mogelijk behouden van de meniscus. Als de knie onrustig blijft met zwelling, pijn en een bewegingsbeperking kan het een overweging zijn om je doelstelling bij te stellen. Het alternatief is een verwijzing naar de orthopeed om de operatiemogelijkheden te bespreken.
De twee mogelijkheden zijn een meniscectomie (stukje meniscus verwijderen) en een meniscopexie (meniscus hechting).
Vaak ontstaan de knieklachten bij een degeneratieve meniscus door overbelasting. Ten grondslag hieraan liggen: onvoldoende getraindheid van de spieren, stabiliteit en coördinatie.
De behandeling is gericht op het verminderen van de zwelling (indien aanwezig), het trainen van de spieren, verbeteren van de stabiliteit en coördinatie. Ook nu is het belangrijk om de keten van het lichaam te trainen. De eerste positieve effecten van de behandeling worden gemiddeld na zes tot acht weken ervaren.
In samenspraak met je huisarts of fysiotherapeut kan je een afweging maken of volledig sporthervatting weer mogelijk is. Een degeneratieve meniscus scheur gaat namelijk vaak samen met een bepaalde mate van slijtage waardoor hogere piekbelasting en rotatiebewegingen blijvend provoceren.
Een kijkoperatie waarbij de meniscus wordt bijgeknipt heeft over het algemeen hetzelfde effect als trainen op de langere termijn.
Meniscus behandeling per leeftijd
Jonger dan 45 jaar met acute meniscusklachten
Een gezonde meniscus kan scheuren door een hoge inwerkende kracht. In de meeste gevallen is het verstandig om het lichaam de kans te geven om te genezen (fysiotherapie, oefeningen, aanpassen van belasting). Als het gaat om een kleine scheur in het doorbloede deel van de meniscus kan deze zelf (deels) herstellen. De pijnklachten en beperkingen in het dagelijks leven nemen af en sporthervatting is weer mogelijk. Neem de tijd (ongeveer 6 weken) en wees geduldig. Bedenk dat het vooral op de langere termijn gunstig is voor de knie om niet geopereerd te worden.
Wanneer de knie onvoldoende herstelt, is het verstandig een MRI-scan laten maken om nauwkeurig de meniscus te beoordelen. Afhankelijk van de bevindingen kan een operatie worden overwogen. Is de meniscus groot of omgeklapt (bucket handle) en zit de knie op slot dan wordt de knie met enige spoed geopereerd.
Tijdens de operatie wordt beoordeeld of de meniscus gehecht kan worden of gedeeltelijk geknipt. De voorkeur is om de meniscus te hechten. Hierdoor blijft de functie van de meniscus behouden. Minder gunstig op de langere termijn is het (gedeeltelijk) wegknippen van de meniscus. De kans op artrose neemt hierdoor toe.
Jonger dan 45 jaar degeneratieve meniscusklachten
Wanneer de kwaliteit van de meniscus vermindert kan dit zorgen voor knieklachten. Vroeger werden deze klachten geopereerd. Tegenwoordig is het advies 6 tot 12 weken conservatief te revalideren. Het herstel richt zich op het verbeteren van de spierkracht, stabiliteit, coördinatie, load management en adviezen om provocerende handelingen te voorkomen. De fysiotherapeut kan hier goed bij helpen.
Als de knie onvoldoende herstelt, kan na 6 tot 12 weken een orthopeed geconsulteerd worden. Wanneer er minimale tot geen afwijkingen zijn op de röntgenfoto, kan een MRI worden overwogen. Voordat dit gebeurt, wordt er kritisch gekeken naar de fysiotherapeutische behandeling. Eventueel kan via het netwerk van de orthopeed nog naar een gespecialiseerde kniefysiotherapeut worden verwezen voor gerichte oefeningen. Een meniscus hechten is door de verminderde kwaliteit niet mogelijk. Een stukje van de meniscus verwijderen is wel mogelijk en kan de klachten verminderen. Maar uit onderzoek blijkt dat het verschil met een conservatief beleid nagenoeg verwaarloosbaar is. Daarbij verlies je een deel van je schokdemper, waardoor de kans op artrose toeneemt. Om die reden heeft de conservatieve behandeling de voorkeur.
Ouder dan 45 jaar met acute of degeneratieve meniscusklachten
Meniscus klachten die ontstaan boven een leeftijd van 45 jaar worden bijna altijd veroorzaakt door een degeneratieve meniscus. Ook bij acuut letsel is er bijna altijd sprake van degeneratieve meniscus scheur. De ingestelde behandeling is eigenlijk altijd conservatief. Neem de tijd en wees geduldig. Gemiddeld heb je 8 tot 12 weken nodig om goed effect te merken van een conservatieve behandeling. Een operatie wordt afgeraden, omdat uit recent onderzoek blijkt dat op de langere termijn het effect nagenoeg gelijk is als het conservatieve traject.
Meniscusletsel i.c.m. begeleidend letsels (bijvoorbeeld een gescheurde voorste kruisband)
Meniscus-letsel kan gepaard gaan met schade aan andere structuren in de knie. Het scheuren van de VKB gaat bijvoorbeeld vaak gepaard met meniscusletsel. Voor een goed herstel van de meniscus moet de knie stabiel zijn. Daarom wordt bij een meniscushechting tegelijk of spoedig in een tweede operatie ook de VKB gerepareerd.
Meniscusletsel bij topsporters
In topsport is er altijd sprake van tijdsdruk en wordt over het algemeen snel gekozen voor operatief ingrijpen. Vaak zijn topsporters nog jong, waardoor het hechten van de meniscus mogelijk is. Dat is positief voor de langere termijn, maar op de korte termijn duurt de revalidatie langer en bestaat er een kans dat de hechting faalt. In dat geval zal de meniscus alsnog geknipt moeten worden en duurt de gehele revalidatie langer. Na het maken van de MRI om de diagnose te bevestigen, wordt tijdens de operatie een gedeelte van de meniscus verwijderd. Hierna volgt over het algemeen een kortdurende revalidatie.