Dummy
Kniepijn door knie artrose
Artrose oorzaak symptomen en behandeling
Algemeen
Oorzaak
Symptomen
Onderzoek
Behandeling
Wat is artrose van de knie?
De knie bestaat uit meerdere botstukken: het bovenbeen (femur), het scheenbeen (tibia) en de knieschijf (patella). De botten scharnieren soepel met elkaar doordat er een dikke laag kraakbeen tussen zit. Naast het zorgen voor een soepele beweging, dient kraakbeen ook als een soort stootkussen en beschermt dit het onderliggende bot. Door de specialistische bouw kan kraakbeen goed overweg met druk. Voor de benodigde voedingsstoffen is kraakbeen zelfs afhankelijk van de druk die ontstaat tijdens het bewegen. Indien er niet regelmatig gesport en bewogen wordt, kan zelfs een kantoorbaan een negatief effect hebben op de kwaliteit van het kraakbeen. De uitspraak “rust roest” is hier dan ook niet misplaatst. Daarnaast kan intensief en op hoog niveau sporten met veel draaien, kapbewegingen en hoge piekbelasting (springen/sprint) ook het kraakbeen aantasten.
Naarmate men ouder wordt neemt de kwaliteit en dikte van het kraakbeen af. In de literatuur wordt beschreven dat hier vooral sprake van is na het 45ste levensjaar. Het kraakbeenoppervlak wordt ruwer en dunner tot er op een gegeven moment geen kraakbeen meer is. We spreken dan van ‘bot op bot’. Doordat het absorberend vermogen van het kraakbeen vermindert verliest de knie zijn stootkussen. De krachten op de knie tijdens het bewegen worden daardoor moeizaam verwerkt. Hierdoor ontstaan de typische artroseklachten. De mate van artrose is aan te geven op de schaal van Kellgren-Lawrence.
Knie artrose of slijtage aan de binnenkant van de knie.
Artrose komt het meest voor bij vrouwen. Boven de 55 jaar heeft één op de vijf vrouwen klachten die samenhangen met slijtage. Jaarlijks worden er in Nederland 20.000 knieprotheses geplaatst. Door de vergrijzing zal dit aantal jaarlijks toenemen.
Tip: Gezond kraakbeen onderhoud je door gedoseerd en regelmatig te bewegen.
Hoe ontstaat knie artrose?
Naarmate je ouder wordt, ontwikkel je slijtage van de gewrichten. Dat is een natuurlijk proces. De knieën worden helaas niet ontzien. Slijtage van de knie wordt artrose genoemd of een ‘versleten knie’ in de volksmond. Een operatie, blessure of ongeval kan het slijtageproces versnellen. Jongere mensen kunnen daardoor op jongere leeftijd artrose ontwikkelen. Hoe snel de artrose zich ontwikkelt is lastig in te schatten. Blijf je intensief sporten of ontwikkel je overgewicht dan bespoedigt dat de ontwikkeling van artrose. Beweeg je juist te weinig dan gaat de kwaliteit van het kraakbeen ook achteruit.
Bewegen is vrijheid
Normaliter is artrose een natuurlijk verouderingsproces van kraakbeen. Er zijn meerdere factoren die de ontwikkeling van artrose ongunstig beïnvloeden. Overgewicht is het meest voor de hand liggend. Bij wandelen is de druk op de knie zes tot zeven keer het lichaamsgewicht. Elke extra kilogram die het kniegewricht moet dragen is er snel één te veel. Een afwijkende stand van de knie (X- of O-benen) veroorzaakt een hogere puntbelasting op de binnen- of buitenzijde van het kniegewricht en kan artrose bespoedigen. Zwaar lichamelijk werk met veel hurken en zwaar tillen is op den duur ook niet goed voor de knieën. Helaas, en tegelijkertijd ook maar goed, is de hele dag stil zitten op je kantoorstoel ook niet de oplossing. Bewegen voedt het kraakbeen. Tenslotte kunnen ook de factoren erfelijkheid, intensief sporten, ontstekingen (zoals: reuma, reumatoïde artritis en jicht) of een infectie (ontsteking door een bacterie) het kraakbeen aantasten.
Kniepijn met lopen, stijfheid met opstaan uit een stoel zijn symptomen bij knie artrose.
Artrose komt op elke leeftijd voor, maar vanaf 45 jaar wordt de kans aanzienlijk groter. De ontwikkeling van klachten is in het begin mild, maar progressief over de jaren. Kenmerkend voor beginnende artrose is start- en ochtendstijfheid. ‘s Ochtends uit bed stappen of overdag uit een stoel na lang zitten gaat stroef en de eerste stappen zijn stijf en pijnlijk. Eenmaal in beweging nemen de klachten snel af, vaak binnen 30 minuten. In een gevorderd stadium komt de pijn aan het einde van de dag weer terug. Na een lang stuk lopen kan de knie alsmaar eerder pijn gaan doen. De mogelijke loopafstand wordt steeds korter. ‘s Nachts wakker worden van de kniepijn bij het draaien of liggen op de zij is eveneens een vaak gehoorde klacht. Iemands ambities, hobby’s, verwachtingen en mate van artrose zijn bepalend voor hoeveel beperkingen iemand ervaart. De hoofdklacht is pijn en de meeste kniepijn zit vaak aan de binnen-, buiten- of voorzijde. De kniepijn kan uitstralen van de knieholte naar de kuit, hamstrings of zijkant van het bovenbeen.
Door het dunner en ruwer worden van kraakbeen bij artrose glijdt het gewricht niet meer soepel. Een vervelend knarsend en schurend geluid kan je hierbij waarnemen. In een verder gevorderd stadium kan het onderliggende bot ook beschadigd raken en kan er botwoekering optreden. Hierdoor kunnen verdikkingen worden gevoeld aan de binnen en/of buitenzijde van de knie en kan drukken op botstructuren pijn doen. De knie slijt doorgaans niet gelijkmatig en hierdoor kunnen de benen meer in een X- of O-stand gaan staan.
Knie artrose aan de binnenkant in beide knieën. Duidelijk de o-stand van de benen te zien.
Het kapsel van de knie raakt ontstoken door de artrose (ontsteking zonder bacterie). Het gevolg is een zwelling in de knie. Door onvoldoende de arbeid af te stemmen op de rust kan de zwelling meer of minder worden. Let dus op met lang staan en langer lopen. Een zwelling in de knie en de aanwezige pijn hebben een negatief effect op het spiersysteem. De omvang, basisspanning en dus de kracht van de bovenbeenspieren neemt af. Hierdoor kom je in een vicieuze cirkel terecht, want verminderde stabiliteit en coördinatie van de spieren resulteert in een lager belastbare knie. Hierdoor raakt de knie sneller geïrriteerd bij minder hoge belasting.
Grote delen van het kraakbeen versleten.
Hoe kan je onderzoeken of je knie artrose hebt?
De huisarts kan door gerichte vragen en lichamelijk onderzoek tamelijk eenvoudig de diagnose ‘artrose’ vaststellen. Artrose heeft namelijk een duidelijk klachtenpatroon en een typische presentatie van klachten. Een röntgenfoto is daarom niet nodig voor het stellen van de diagnose.
Wanneer de behandeling bij de fysiotherapeut onvoldoende effect heeft en de kniepijn het dagelijks leven te veel beïnvloedt, kan de huisarts je verwijzen naar de orthopeed. De orthopeed doet opnieuw een intakegesprek en een lichamelijk onderzoek. Er wordt nu vrijwel altijd een röntgenfoto gemaakt. De uitslag van de foto in combinatie met het klachtenbeeld vormen de basis voor het behandelvoorstel.
Maak een röntgenfoto van de knie bij honderd willekeurige mensen op straat van 60 jaar en ouder en bij allemaal zal een bepaalde mate van artrose te zien zijn. Er is aangetoond dat er geen relatie bestaat tussen de mate van artrose en ernst van klachten en kniepijn. Het is verrassend om te horen wat mensen soms nog kunnen met een minimale laag kraakbeen. Cliënten klagen niet over artrose of de uitslag van de röntgenfoto, ze klagen over pijn. Een röntgenfoto is daarom niet per se vereist om artrose te diagnosticeren. Een MRI wordt per uitzondering gemaakt als op de röntgenfoto minimale afwijkingen te zien zijn.
Wat kan je doen aan knie artrose?
Knieartrose wordt bij voorkeur conservatief (zonder operatie) behandeld. De behandelmogelijkheden zijn redelijk tot goed en effectief gebleken. Verschillende zorgverleners staan voor je klaar.
- de huisarts,
- fysiotherapeut,
- diëtist,
- orthopedisch chirurg.
De huisarts:
De huisarts is voor de meeste mensen de eerste stap bij knieartrose. De behandelmogelijkheden van de huisarts zijn divers. Ten eerste kunnen ze adviseren met betrekking tot de belasting en belastbaarheid van de knie. Ten tweede een programma meegeven met spierversterkend oefeningen. Ten derde pijn bestrijden met pijnmedicatie of ontstekingsremmers (NSAID zoals Ibuprofen of Diclofenac). Tot slot kan de huisarts een prik in de knie geven met corticosteroïden. De huisarts kan ook besluiten om te verwijzen naar de fysiotherapeut, diëtist en/of orthopedisch chirurg.
De fysiotherapeut:
De fysiotherapeut is expert op het gebied van het houdings- en bewegingsapparaat. De fysiotherapeut kan uitgebreid advies geven over hoe je met een versleten knie (of de klachten) om kan gaan. Wat is in jouw situaties handig om wel of juist niet te doen. Om het kraakbeen optimaal te belasten is het belangrijk om de knie te blijven bewegen maar niet te overbelasten.
Tips:
- Bepaal je loopafstand en/of tijd zonder klachten. Probeer je hieraan te houden.
- Heb je meerdere fysieke activiteiten gepland, verdeel ze over de dag of dagen.
- Neem voldoende pauzes tijdens een wandeling.
- Heb je een actieve vakantie gepland, wissel fysiek af met een rust dag.
- Een fietsvakantie kan je beter volhouden dan een wandelvakantie.
De fysiotherapeut kan ook aangeven welke factoren het herstel belemmeren en welke factoren het herstel positief beïnvloeden. Behalve adviseren kan de fysiotherapeut oefeningen geven om de spieren rondom de knie te versterken, verminderen van stijfheid en coachen om beter te bewegen.
Tips:
- Heb je last van start en/of ochtendstijfheid? Buig en strek de knie meerdere keren voordat je opstaat.
- Zit je een groot deel van de dag stil? Sta regelmatig op (elk uur) en loop of fiets een stuk.
- Koop een hometrainer om naast buiten ook binnen te kunnen fietsen.
- In plaats van op de bank zitten kan je ook op de hometrainer TV kijken.
- Probeer meer te fietsen en wat minder te wandelen.
- Ga vaker wandelen of fietsen in plaats van de auto of OV.
- Doe regelmatig oefeningen om de spieren sterker te maken.
De behandeling bij de fysiotherapeut bestaat uit mobilisaties (strekken en buigen) van de knie, verbeteren van de stabiliteit en coördinatie en spierversterkende oefeningen. Door gericht te oefenen zal het voorkomen dat goede dagen worden afgewisseld met minder goede dagen. Dit komt meestal door het onvoldoende afstemmen van de belasting op de belastbaarheid van de knie.
Artrose komt voor in verschillende gradaties en ernst. De ernst van artrose is niet per definitie bepalend voor de mate van klachten. Cliënten kunnen na een revalidatietraject weer volledig klachtenvrij zijn en hun sport oppakken. Toch blijft de knie enigszins kwetsbaar en kan de knie sneller gevoelig blijven na een (relatief) intensieve belasting. In dit geval kan het nuttig zijn om met je therapeut de doelstellingen te beoordelen. Zijn ze realistisch en haalbaar of moeten ze (gedeeltelijk) aangepast worden.
Het herstel verloopt meestal niet lineair en daarom is het raadzaam om het herstel over enkele weken of maanden te beoordelen. Indien de knie onvoldoende positief reageert op het aangeboden beleid, dan is een verwijzing naar de orthopedisch chirurg in overleg met je huisarts een optie.
De Diëtist:
De diëtist heeft de kennis en ervaring om je te ondersteunen bij een gezonder eetpatroon en voedingsstijl. Overgewicht is een serieus probleem. Niet alleen voor de hart en vaatziektes, maar ook voor de knie. Er wordt wel eens gezegd: je hebt geen last van de knie, maar de knie heeft last van jou. Elke kilo die je kan afvallen is keer 5 minder voor je knie. Consulteer een diëtist om een advies te krijgen over je voeding.
De Orthopedisch chirurg:
De orthopedisch chirurg heeft verschillende tools om je te helpen bij knieartrose. Ten eerste kan de arts aanvullend onderzoek doen. Hierbij wordt een Röntgenfoto het meest gebruikt. Een MRI-scan wordt bij verdenking van knieartrose bijna nooit gemaakt. De arts kan je adviseren en informeren betreffende de knieartrose en eventueel verwijzen naar de fysiotherapeut en/of diëtist. De orthopedisch chirurg kan als behandeling een injectie in de knie geven tegen de pijn. Als laatste optie is een knieprothese. Een kijkoperatie om de knie schoon te maken wordt over het algemeen niet meer gedaan.
Een knieprothese of kunstknie is niet een simpele ingreep en de revalidatie is niet vanzelfsprekend gemakkelijk. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat cliënten meer tevreden zijn met hun knieprothese als ze de operatie zo lang mogelijk uitstellen. De uitleg hiervoor is als volgt: een knieprothese zal nooit als je eigen knie aanvoelen het is immers een kunstknie. Het verschil tussen veel pijnklachten en geringe pijnklachten na de operatie resulteert in een hogere tevredenheid score dan cliënten met matige pijnklachten voor de operatie. De kwaliteit van leven, status van de knie en advies van de orthopedisch chirurg zijn leidend voor het beleid.
Feit is dat een conservatieve behandeling bij een groot deel van de mensen met knieartrose een goede reductie geeft van de klachten, vaak zelfs voor een langere tijd. Dit moet dan ook het uitgangspunt zijn van ieders behandeling. Wil je meer lezen over de knieprothese en behandeling klik dan hier.
